Thế giới của đối tác tôi xoay quanh macOS – phần cứng bóng bẩy, tích hợp mượt mà và mọi thứ chỉ đơn giản là “hoạt động”. Vì vậy, khi tôi đề nghị cô ấy thử Linux trong một tuần, cô ấy đã đồng ý với một điều kiện: tôi nợ cô ấy một chuyến du thuyền nếu cô ấy hoàn thành thử thách. Là một chuyên gia SEO và biên tập viên của trithuccongnghe.net, tôi hiểu rằng câu chuyện này không chỉ là một trải nghiệm cá nhân mà còn là một góc nhìn giá trị về sự khác biệt cốt lõi giữa hai hệ điều hành phổ biến, mang đến thông tin hữu ích cho độc giả đang tìm hiểu hoặc cân nhắc thay đổi nền tảng làm việc.
Ngày 1: Khởi đầu đầy chông gai – Khi sự tiện lợi không còn là ưu tiên
Chúng tôi quyết định sử dụng một chiếc laptop Acer có sẵn. Tôi muốn cô ấy trải nghiệm càng nhiều khía cạnh của Linux càng tốt, vì vậy tôi đã hướng dẫn cô ấy tự phân vùng ổ đĩa như một phần của quá trình cài đặt. Cô ấy đã quen với việc mở hộp Mac, bật máy và để macOS tự xử lý mọi thứ. Với Linux thì không hẳn vậy. Ngay từ đầu, cô ấy đã phải đối mặt với một thử thách lớn. May mắn thay, chúng tôi đã cài đặt Ubuntu, vốn thường được xem là bản phân phối Linux dễ tiếp cận nhất cho người mới bắt đầu.
Laptop với hình ảnh linh vật Tux vẫy chào logo Ubuntu trên màn hình.
Trình cài đặt của Ubuntu tuy dễ sử dụng theo tiêu chuẩn Linux, nhưng vẫn là một thế giới khác biệt. Các thuật ngữ như “phân vùng” (partitioning) và “bộ nạp khởi động” (bootloader) không bao giờ xuất hiện trong trợ lý cài đặt của macOS. Trên chiếc Mac của mình, cô ấy chưa bao giờ phải nghĩ đến việc định dạng ổ đĩa. Ở đây, cô ấy phải đưa ra những lựa chọn thực tế về cách hệ thống của mình sẽ hoạt động.
Mặc dù có sự giúp đỡ của tôi, sự thất vọng của cô ấy vẫn hiện rõ. “Tại sao lại phức tạp thế này?” cô ấy hỏi khi trình cài đặt yêu cầu các thông tin khác nhau. Những việc mà macOS xử lý một cách âm thầm – như đảm bảo Wi-Fi và Bluetooth chỉ cần hoạt động – lại cần sự chú ý.
Cuối cùng, Ubuntu đã khởi động thành công và giúp cô ấy truy cập internet, nhưng đó không phải là sự giới thiệu suôn sẻ như tôi mong đợi. Tuy nhiên, khi hệ thống load xong, cô ấy lại tỏ ra tò mò. Màn hình chính trên máy tính để bàn trông gọn gàng và hiện đại. “Đây là Linux ư?” cô ấy hỏi. Nó không giống như những gì cô ấy đã tưởng tượng – theo một cách tích cực.
Ngày 2-3: Khám phá thế giới tùy biến không giới hạn của Linux
Sau khi vượt qua chặng đường cài đặt khó khăn, cô ấy bắt đầu sử dụng Linux trong công việc hàng ngày. Ban đầu, các thao tác theo thói quen phản bội cô ấy. Các phím tắt không hoạt động giống nhau. Các cử chỉ đa chạm không ổn định. Các ứng dụng macOS quen thuộc không có sẵn. Và không có Dock nào hoạt động giống hệt Dock của macOS.
Tuy nhiên, Linux có những điểm quyến rũ riêng.
Màn hình nền KDE Plasma trên máy tính xách tay với hình nền gradient tím vàng bắt mắt.
Cô ấy nhanh chóng nắm bắt ý tưởng về khả năng tùy biến. Chúng tôi đã khám phá các môi trường máy tính để bàn khác nhau, cuối cùng chọn KDE Plasma – một môi trường mà cô ấy có thể tinh chỉnh theo ý muốn. Cô ấy thay đổi chủ đề, điều chỉnh hành vi cửa sổ, sắp xếp lại các bảng điều khiển, và thậm chí chúng tôi còn tải xuống một số chủ đề để cố gắng tái tạo một số bố cục macOS yêu thích của cô ấy.
“Em không biết anh có thể làm tất cả những điều này,” cô ấy nói khi thử nghiệm các widget trên màn hình. “Em cảm thấy như mình có quyền kiểm soát thực sự.”
Tôi cũng giới thiệu cho cô ấy các lựa chọn thay thế cho trình duyệt và các ứng dụng làm việc thông thường của cô ấy, một số trong đó cô ấy ban đầu tiếp cận với sự do dự dễ hiểu. Firefox khá đơn giản – việc chuyển từ Safari mất rất ít công sức. Cô ấy đặc biệt thích quyền truy cập vào các tiện ích mở rộng không có sẵn trên trình duyệt thông thường của mình, chẳng hạn như uBlock Origin. LibreOffice cũng tương tự như Pages một cách đủ gần để quá trình chuyển đổi không gây trở ngại đáng kể. Cô ấy cũng thử nghiệm GIMP một thời gian ngắn, thử chỉnh sửa ảnh vì cô ấy thích chỉnh sửa ảnh như một sở thích. Cuối cùng, những công cụ này không cần phải sao chép hoàn hảo mọi tính năng của các ứng dụng trước đây của cô ấy – chúng chỉ cần hoạt động hiệu quả và đủ thoải mái để hỗ trợ quy trình làm việc của cô ấy, và chúng đã làm được điều đó.
Ngày 4-5: Vấn đề thực tế và nỗi nhớ hệ sinh thái Apple
Đến giữa tuần, cô ấy không còn hỏi phải tìm mọi thứ ở đâu nữa – cô ấy tự mình tìm ra. Nhưng sự mới lạ bắt đầu phai nhạt.
Cô ấy gặp phải một số lỗi: một cài đặt hệ thống không lưu, một ứng dụng không khởi chạy cho đến khi cô ấy cài đặt một gói bị thiếu, một sự cố Bluetooth với tai nghe của cô ấy. Đây không phải là những lỗi nghiêm trọng, nhưng chúng là lời nhắc nhở rằng Linux không phải lúc nào cũng sánh được với sự tiện lợi của macOS.
Tệ hơn nữa, cô ấy nhớ hệ sinh thái Apple. Với AirDrop, mọi thao tác chuyển tệp, chia sẻ clipboard và thậm chí nhắn tin giữa các thiết bị đều diễn ra trôi chảy – những tính năng được nhúng sâu vào macOS và iOS đến mức chúng hoạt động mà không cần suy nghĩ lần thứ hai. Chắc chắn, những người đam mê Linux có thể chỉ ra các lựa chọn thay thế như LocalSend và GSConnect/KDE Connect cung cấp một số chức năng này thông qua các ứng dụng iPhone đồng hành. Tuy nhiên, các công cụ này yêu cầu cấu hình thêm, kéo theo các phụ thuộc bổ sung và vẫn chưa thể sao chép hoàn toàn sự tức thì và tiện lợi của AirDrop. Tóm lại, mặc dù có những cách giải quyết trên Linux, nhưng không có một giải pháp tương đương thực sự nào có thể mang lại trải nghiệm hệ sinh thái tích hợp mà AirDrop cung cấp một cách dễ dàng.
Một chiếc iPhone hiển thị lời nhắc AirDrop đặt trên MacBook, minh họa sự tiện lợi của hệ sinh thái Apple.
“Nó có cảm giác như mọi thứ trên macOS đều… được kết nối,” cô ấy nói. Và cô ấy đã đúng. Ubuntu mang lại sự linh hoạt, nhưng thiếu sự tích hợp. Nó mạnh mẽ, nhưng lại cô lập.
Ngày 6-7: Giữa quyền năng và sự đơn giản – Bài học về Terminal
Cuối tuần, tôi khuyến khích cô ấy thử Terminal. Cô ấy ngần ngại nhưng vẫn đồng ý. Với sự hướng dẫn, cô ấy đã học cách cập nhật hệ thống, cài đặt các ứng dụng mới từ Terminal và thậm chí khắc phục lỗi phụ thuộc đã khiến một trình phát nhạc không khởi chạy.
Để cô ấy có cảm nhận tốt hơn về những gì đang diễn ra bên dưới, chúng tôi đã sử dụng htop để theo dõi hiệu suất. Điều này không phải để đi sâu vào bất kỳ thứ gì quá phức tạp. Thay vào đó, đó là một cách để cô ấy xem phản hồi theo thời gian thực về cách hệ thống quản lý tài nguyên của mình, điều mà cô ấy chưa từng gặp trên chiếc Mac của mình. Hơn nữa, với một chút giúp đỡ, cô ấy đã tạo ra “bí danh bash” (bash alias) đầu tiên của mình (một cách để chạy một lệnh dài bằng một lệnh ngắn) để đơn giản hóa một lệnh sao lưu lặp đi lặp lại. Cuối cùng, điều đó chưa đủ để cô ấy trở thành một chuyên gia dòng lệnh, nhưng nó đã cho cô ấy một cái nhìn thoáng qua về cách Linux cho phép bạn kiểm soát trực tiếp mà không cần đi sâu vào các lệnh nâng cao.
Thanh công cụ bên hông của Ubuntu hiển thị cửa sổ Terminal đang hoạt động.
Nhưng quyền năng đó phải trả giá. Cô ấy cảm thấy như mình dành nhiều thời gian để quản lý hệ thống hơn là sử dụng nó. Đối với các tác vụ đơn giản – cài đặt phông chữ, thiết lập máy in – cô ấy phải thực hiện nhiều thao tác hơn so với những gì cô ấy đã quen.
“Không phải Linux bị lỗi,” cô ấy nói. “Nó chỉ mong bạn tham gia. Nó giống như lái một chiếc xe số sàn – bạn học được nhiều hơn, và bạn cảm thấy kết nối hơn với chiếc máy. Nhưng đôi khi, bạn chỉ muốn lái.”
Tôi đã nghe câu so sánh đó rất nhiều lần trên các diễn đàn Linux. Đó là một so sánh quen thuộc – một điều nói lên sự đồng cảm với bất cứ ai đã trải nghiệm cách tiếp cận thực tế của Linux. Nghe cô ấy đưa ra cùng một kết luận (cô ấy lái xe số sàn) cảm thấy như một sự khẳng định chân thật, cá nhân về một phép ẩn dụ mà tất cả chúng ta đều đã học cách trân trọng.
Đến tối Chủ nhật, cô ấy đã sẵn sàng quay trở lại chiếc MacBook của mình. Không phải vì Linux đã làm cô ấy thất vọng, mà vì macOS yêu cầu ít hơn ở cô ấy.
Bài học rút ra từ thử thách trải nghiệm Linux
Cuộc thử nghiệm này không phải để cô ấy chuyển sang dùng Linux. Đó là về việc khám phá điều gì làm cho Linux khác biệt và liệu những khác biệt đó có đáng để đánh đổi hay không.
Cô ấy đã rất ấn tượng với khả năng tùy biến của Linux và quyền kiểm soát mà cô ấy có đối với hệ thống. Tuy nhiên, cô ấy cũng có cái nhìn sâu sắc hơn về những thế mạnh tiềm ẩn của macOS – “chất keo” hệ sinh thái, sự tự động hóa thầm lặng và cảm giác rằng bạn không bao giờ phải mất quá nhiều thao tác để giải quyết vấn đề.
Các sản phẩm khác nhau của Apple gồm iPhone, iPad, MacBook và AirPods đặt trên một bàn gỗ.
Linux là lựa chọn tuyệt vời nếu bạn muốn kiểm soát, tính minh bạch và khả năng tùy chỉnh cách hệ thống của bạn trông, cảm nhận và hoạt động. Nhưng đối với những người ưu tiên tính thân thiện với người dùng và tích hợp thiết bị liền mạch, đối tác của tôi sẽ lập luận rằng macOS vẫn giữ vị trí dẫn đầu.
Và vâng – chúng tôi đã đặt chuyến du thuyền.
