Trong thế giới game rộng lớn, ít có thể loại nào đạt được sức hút rộng rãi như game bắn súng. Với những chiến dịch đầy kịch tính hay chế độ multiplayer cạnh tranh, thể loại này luôn chiếm một vị trí đặc biệt trong lòng người hâm mộ. Tuy nhiên, đằng sau thành công vang dội của hầu hết các tựa game bắn súng hiện đại là di sản của một thể loại retro đã phần nào bị lãng quên: Run-and-Gun. Đây là những tựa game đã đặt nền móng và định hình cách chúng ta trải nghiệm game hành động ngày nay.
Thể loại game Run-and-Gun không chỉ đơn thuần là “chạy và bắn”; nó đại diện cho một thời kỳ hoàng kim của game arcade, nơi sự khéo léo, phản xạ nhanh nhạy và khả năng thích ứng là chìa khóa để sinh tồn. Mặc dù xu hướng ngành game đã thay đổi đáng kể, đẩy Run-and-Gun vào quên lãng, nhưng ảnh hưởng của nó vẫn còn hiện hữu mạnh mẽ, tiếp tục truyền cảm hứng cho các nhà phát triển và thu hút một lượng lớn người hâm mộ trung thành, đặc biệt trong bối cảnh các game indie đang ngày càng phát triển. Hãy cùng trithuccongnghe.net khám phá hành trình của thể loại game độc đáo này, từ những ngày đầu cách mạng hóa game hành động cho đến vị thế di sản của nó trong kỷ nguyên hiện đại.
Run-and-Gun: Thể Loại Game Đã Cách Mạng Hóa Trải Nghiệm Hành Động
Định nghĩa và Khởi nguồn
Trước khi các game bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) đưa người chơi vào vai những đặc nhiệm quân sự hay siêu chiến binh tương lai, game Run-and-Gun là thể loại gần nhất với việc biến những bộ phim hành động thành trải nghiệm chơi được. Đây là những tựa game hành động 2D, nơi bạn sẽ chạy (và bắn) liên tục qua các cấp độ tuyến tính, đối mặt với vô số kẻ thù vũ trang, thu thập các power-up giá trị và vượt qua hàng loạt cạm bẫy chết người ngay lập tức. Hầu hết các game Run-and-Gun thuộc thể loại platformer cuộn ngang (side-scrolling), nhưng cũng có những tựa game isometric với góc nhìn cuộn dọc.
Thể loại Run-and-Gun ra mắt lần đầu tiên với Front Line vào năm 1982, nhưng phải đến năm 1985, khi các tựa game arcade như Commando và Rush ‘n Attack xuất hiện, nó mới thực sự bùng nổ về độ phổ biến. Mặc dù không phải là những game bắn súng arcade đầu tiên (trước đó là các game “shoot ’em up” – shmups như Galaxian hay Gradius), nhưng Run-and-Gun nhanh chóng khẳng định vị thế của mình như một gương mặt mới của dòng game hành động arcade. Điểm khác biệt lớn nhất là trong khi shmups thường đặt người chơi vào buồng lái máy bay chiến đấu hoặc tàu vũ trụ, game Run-and-Gun lại tập trung vào hành động chiến đấu trên mặt đất và các phương tiện di chuyển, mang lại một cảm giác “thực tế” và gần gũi hơn.
Gameplay Đặc Trưng và Độ Khó Khét Tiếng
Game Run-and-Gun nổi bật với cường độ cao và sự hỗn loạn. Thay vì né tránh các mẫu tấn công dễ đoán của kẻ thù, người chơi sẽ bị ném vào giữa những làn sóng kẻ địch tấn công từ mọi góc độ, buộc phải dựa vào phản xạ nhanh nhạy và tốc độ bắn siêu tốc để sống sót. Điều này đã dẫn đến độ khó khét tiếng của thể loại này, với hầu hết các game Run-and-Gun thường có vị trí kẻ thù khó đoán, cơ chế chết một hit, và nhiều yếu tố thiết kế game “bất công” khác. Để hoàn thành phần lớn các tựa game Run-and-Gun, người chơi cần rất nhiều lần thử và sai, cùng với hàng chục đồng xu nếu chơi ở các máy arcade.
Ảnh chụp màn hình gameplay kinh điển của Contra, một tựa game Run-and-Gun huyền thoại với những màn hành động tốc độ cao.
Thể loại Run-and-Gun buộc bạn phải nỗ lực hết mình để giành chiến thắng, dù đó là qua số lượng kẻ thù phi lý trong các tựa game isometric như Ikari Warriors hay những thử thách platforming không khoan nhượng của các game cuộn ngang như Metal Slug. Ngay cả phiên bản console của các tựa game Run-and-Gun như Contra và Ghosts ‘n Goblins cũng hiếm khi giảm bớt độ khó tàn bạo, và bạn thường phải dựa vào các mã cheat như mã Konami code huyền thoại để có cơ hội hoàn thành game. Trải nghiệm chơi Run-and-Gun chắc chắn sẽ đi kèm với sự thất vọng – ngay cả những cấp độ mở đầu cũng không hề nhân nhượng – nhưng chính điều đó lại khiến cảm giác hoàn thành game trở nên thỏa mãn hơn rất nhiều.
Tự Do Điều Khiển và Chủ Đề Lôi Cuốn
Game Run-and-Gun cũng mang lại cho người chơi quyền kiểm soát nhân vật lớn hơn, cho phép nhảy, cúi người và nhắm bắn theo nhiều hướng khác nhau. Thể loại này cũng không có màn hình tự động cuộn (auto-scrolling) như thường thấy trong shmups, mang lại cho bạn nhiều tự do hơn để xử lý các cấp độ theo tốc độ của riêng mình. Tất nhiên, điều này cũng góp phần vào độ khó căng thẳng, vì bạn sẽ cần sử dụng khả năng di chuyển linh hoạt để né tránh kẻ thù xuất hiện từ trên cao, dưới đất, hoặc bất ngờ phục kích từ bất kỳ đâu trên màn hình.
Tuy nhiên, không chỉ gameplay thu hút người chơi đến với Run-and-Gun, mà phần lớn thành công của chúng còn đến từ phong cách trình bày trưởng thành độc đáo. Giữa vô số các nhân vật hoạt hình xuất hiện trong các tựa game arcade và console những năm 80, bối cảnh hành động quân sự trong hầu hết các game Run-and-Gun đã chạm đến trái tim của đối tượng khán giả lớn tuổi hơn. Vào thời điểm mà các bộ phim hành động đang thống trị rạp chiếu, Run-and-Gun là thể loại duy nhất cho phép người chơi cảm thấy như một chiến binh cầm súng thực thụ. Không ngạc nhiên khi có cả những game Run-and-Gun dựa trên các thương hiệu phim nổi tiếng như Rambo, Star Wars, và Robocop.
Đỉnh Cao Phát Triển Qua Thập Niên 90
Trong suốt những năm 90, các tựa game Run-and-Gun tiếp tục phát triển với đồ họa đẹp hơn và gameplay nhanh hơn. Các trò chơi như Shock Troopers và series Metal Slug tràn ngập những sprite nhân vật biểu cảm, bối cảnh tuyệt đẹp và những vụ nổ choáng ngợp ở mọi góc màn hình. Những tựa game này không chỉ đẹp mắt mà còn sở hữu cơ chế bắn súng (kết hợp với một chút đâm chém) vô cùng thỏa mãn, cùng với các cấp độ đa dạng và sáng tạo, đưa người chơi đến nhiều địa điểm kỳ lạ và những cuộc chạm trán nguy hiểm khó lường.
Hình ảnh gameplay sắc nét từ Metal Slug, minh họa đồ họa pixel ấn tượng và hiệu ứng cháy nổ mãn nhãn của game Run-and-Gun thập niên 90.
Tương tự, các tựa game console như Gunstar Heroes và Earthworm Jim cũng sở hữu sự kết hợp tương tự giữa đồ họa mang tính cách mạng và gameplay sôi động. Những game này dễ tiếp cận hơn so với các phiên bản arcade – thay đổi thiết kế cấp độ “bất công” bằng một thử thách cân bằng hơn – nhưng vẫn giữ được sự kịch tính của các game Run-and-Gun đời đầu. Tuy nhiên, sự phổ biến của thể loại này đã bắt đầu suy yếu vào thời điểm này, và ngay cả thành công của những tựa game ra mắt sau cũng không kéo dài mãi mãi.
Sự Suy Tàn Của Thể Loại Run-and-Gun Trong Kỷ Nguyên Mới
Xu Hướng Ngành Game Thay Đổi Và Sự Trỗi Dậy Của Đồ Họa 3D
Bất kể các tựa game Run-and-Gun đã cải thiện đến mức nào, dường như thể loại này luôn phải đối mặt với nhiều bất lợi. Mặc dù ban đầu Run-and-Gun có vẻ là sự kết hợp hoàn hảo giữa hành động nhanh và những cảnh tượng cháy nổ, nhưng các xu hướng game cuối cùng đã dịch chuyển khỏi những quyết định thiết kế đã định nghĩa nên thể loại này. Hầu hết các yếu tố từng khiến Run-and-Gun vượt thời đại nay lại trở nên lỗi thời đối với người chơi hiện đại.
Sự ra đời của đồ họa 3D có lẽ là một trong những đổi mới quan trọng nhất trong lịch sử game, nhưng nó cũng giáng một đòn mạnh vào sự phổ biến của game Run-and-Gun. Những tác phẩm nghệ thuật pixel ấn tượng của thể loại này đã bị lu mờ bởi sự phổ biến ngày càng tăng của các game hành động 3D, đặc biệt là các game bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) và góc nhìn thứ ba (TPS). Camera cận cảnh và môi trường mở đã cho phép những trải nghiệm game nhanh hơn, nhập vai hơn và cuối cùng là thú vị hơn so với một game Run-and-Gun thông thường.
Ảnh chụp màn hình từ Hard Corps Uprising, một trong những nỗ lực tái định hình thể loại game Run-and-Gun trong bối cảnh ngành game thay đổi.
Sự Thoái Trào Của Arcade Và Thay Đổi Trong Thiết Kế Game
Cùng thời điểm đó, sự suy giảm độ phổ biến của các trung tâm game arcade cũng đã đặt dấu chấm hết cho nhiều xu hướng game phổ biến trong Run-and-Gun. Độ khó “không công bằng” khét tiếng của game Run-and-Gun và các thể loại retro khác – vốn chủ yếu tồn tại để kéo dài các chiến dịch ngắn – đã không còn được ưa chuộng. Các game console bắt đầu có những chiến dịch dài hơn với nhiều cài đặt độ khó và các vật phẩm mở khóa, mang lại giá trị tốt hơn cho một lần mua duy nhất. Ngay cả khi các game Run-and-Gun về sau cố gắng sánh kịp độ dài và giá trị của game console, chúng hiếm khi đạt được sự phong phú về nội dung như các game bắn súng khác.
Thậm chí, các trải nghiệm kiểu arcade khác cũng bắt đầu làm lu mờ game Run-and-Gun. Với sự suy tàn của các trung tâm arcade, nhiều người hâm mộ game bắn súng arcade đã chuyển sang thể loại “bullet hell” đang nổi lên. Mặc dù game bullet hell cũng nổi tiếng với độ khó căng thẳng tương tự, nhưng thể loại này vẫn duy trì một lượng người hâm mộ cuồng nhiệt nhờ sự đa dạng và chiều sâu cơ chế vượt trội.
Hình ảnh gameplay phức tạp từ Ikaruga, một tựa game Bullet Hell nổi tiếng với cơ chế bắn đạn dày đặc, minh họa sự thay thế của các thể loại game arcade.
Game Run-and-Gun ngày càng bị lu mờ qua nhiều năm, khiến các thương hiệu game của chúng rơi vào tình trạng hỗn loạn. Một số series Run-and-Gun như Metal Slug vẫn giữ vững phong cách 2D và gặt hái thành công ở một thị trường nhỏ, nhưng nhiều series khác như Contra và Earthworm Jim đã liên tục cố gắng (và thất bại) trong việc tái định hình mình thành các game 3D. Trong khi đó, các game bắn súng hiện đại tiếp tục nâng cao tiêu chuẩn cho cả chiến dịch chơi đơn điện ảnh và trải nghiệm multiplayer, bỏ lại các game Run-and-Gun kinh điển phía sau. Việc độ khó tàn bạo của các game Run-and-Gun đời đầu – dù có thể gợi lại chút hoài niệm cho những ai lớn lên cùng thể loại này – thường gây khó chịu hơn là vui vẻ cho những người chơi mới.
Di Sản Vượt Thời Gian Và Làn Sóng Hồi Sinh Nhỏ Của Run-and-Gun
Tầm Ảnh Hưởng Sâu Sắc Đến Game Hành Động Hiện Đại
Mặc dù đã biến mất trong vài thập kỷ qua, game Run-and-Gun đã có một tác động to lớn đến các game hành động hiện đại. Sức hấp dẫn ban đầu của thể loại này như một bộ phim hành động có thể chơi được đã mở đường cho các chiến dịch game bắn súng hiện đại. Tương tự, độ khó tàn bạo của nó – mặc dù không hoàn toàn độc đáo đối với game Run-and-Gun – đã truyền cảm hứng cho những trải nghiệm chơi game hardcore tương tự trên gần như mọi thể loại.
Sự Hiện Diện Của Run-and-Gun Trong Kỷ Nguyên Game Indie
Ngay cả ngày nay, game Run-and-Gun vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau. Các game indie như Broforce và My Friend Pedro đóng vai trò như những lá thư tình gửi đến thể loại Run-and-Gun trong khi vẫn mang đến những nét mới cho công thức của nó. Các game khác như Cuphead và Enter the Gungeon lại kết hợp gameplay Run-and-Gun với các yếu tố từ những thể loại khác. Một vài tựa game như Blazing Chrome và Huntdown lại đi theo công thức Run-and-Gun nguyên bản một cách chặt chẽ, với cả những thử thách độ khó đầy “đau đớn”. Một số tác phẩm kinh điển cũng đã được tái phát hành trên các console hiện đại dưới dạng port hoặc bộ sưu tập.
Ảnh chụp màn hình từ Huntdown, một game indie hiện đại tái hiện hoàn hảo công thức và cảm giác chiến đấu căng thẳng của thể loại Run-and-Gun cổ điển.
Lời Kêu Gọi Cho Một Sự Hồi Sinh Mạnh Mẽ Hơn
Đối với các game Run-and-Gun cổ điển, chúng vẫn là một thể loại hiếm trong ngành công nghiệp game hiện đại. Trong khi các thể loại retro khác như Metroidvania và beat ’em up đã chứng kiến sự hồi sinh gần đây, Run-and-Gun phần lớn đã bị bỏ quên. Ngoài một vài bản phát hành nhỏ từ các nhà phát triển indie và nhiều nỗ lực thất bại để hồi sinh các thương hiệu kinh điển, thể loại này đã ngủ yên hơn một thập kỷ với ít cơ hội trở lại trong tương lai gần.
Thể loại Run-and-Gun vẫn chưa được đánh giá đúng mức, bất chấp vai trò của nó trong việc định hình các game hành động hiện đại. Mặc dù nhiều yếu tố phổ biến nhất của Run-and-Gun có thể đã không còn phù hợp với thời đại, nhưng vẫn có rất nhiều điều để tận hưởng từ những tác phẩm arcade kinh điển của nó. Với nhiều tựa game được yêu thích như Contra đầy thử thách hay Cuphead mãn nhãn, game Run-and-Gun xứng đáng có một sự hồi sinh retro mạnh mẽ của riêng mình.
Bạn đã từng trải nghiệm những tựa game Run-and-Gun nào? Đâu là tựa game yêu thích của bạn và tại sao? Hãy chia sẻ những kỷ niệm và suy nghĩ của bạn về thể loại game kinh điển này trong phần bình luận bên dưới nhé!