Steam, nền tảng phân phối game kỹ thuật số của Valve, có lẽ nổi tiếng nhất với các sự kiện giảm giá và những ưu đãi hấp dẫn, biến việc mở rộng thư viện game cá nhân trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Ngày nay, việc sở hữu một kho game khổng lồ với chi phí phải chăng dường như là điều hiển nhiên. Tuy nhiên, ít ai biết rằng trước khi có những chợ game kỹ thuật số đầy cạnh tranh như hiện nay, game thủ PC đã phải tìm mọi cách để tiết kiệm tiền và thỏa mãn đam mê của mình. Hãy cùng trithuccongnghe.net nhìn lại những phương pháp độc đáo mà các game thủ “lão làng” đã áp dụng để có được game với chi phí thấp trong quá khứ.
Game PC Thời Kỳ Tiền Steam: Một Cái Nhìn Tổng Quan
Valve chính thức ra mắt Steam vào ngày 12 tháng 9 năm 2003. Vào thời điểm đó, đối với nhiều game thủ, trong đó có cả tác giả bài viết này, Steam ban đầu không hề lý tưởng. Nền tảng này chậm chạp, nhiều lỗi và chỉ có một vài tựa game ít ỏi. Steam đã mở ra một kỷ nguyên mới của phân phối kỹ thuật số, khi mà nhiều người dùng vẫn còn phụ thuộc vào kết nối internet dial-up chậm chạp. Tính năng danh sách bạn bè, dù được đánh giá cao về lý thuyết, nhưng hiếm khi hoạt động ổn định. Trình duyệt máy chủ tích hợp cũng không hiệu quả bằng các công cụ bên thứ ba đã tồn tại. Vì vậy, sự phản đối đối với Steam lúc bấy giờ là khá đáng kể.
Chính Half-Life 2 là lý do chính khiến rất nhiều người, bao gồm cả tác giả, “lên thuyền” với Steam. Trong khi nhiều game thủ vô tình trở thành những người tiên phong trong thử nghiệm mô hình game PC hoàn toàn kỹ thuật số, chúng tôi vẫn còn sở hữu một bộ sưu tập lớn các đĩa quang và hộp game vật lý. Mặc dù bạn có thể nghĩ rằng game ngày xưa rẻ hơn nhiều, nhưng thực tế không hẳn như vậy.
Vào năm 2002, một tựa game PC trung bình có giá khoảng 50 USD (tương đương khoảng 89 USD vào năm 2025). Blizzard thậm chí còn “phá vỡ rào cản” khi phát hành Warcraft III với giá 60 USD (tức là 106 USD theo giá trị tiền tệ hiện tại). Thậm chí, tác giả còn nhớ rõ SimCity 3000 đã có giá lên tới 40 bảng Anh (tương đương 73 bảng Anh ngày nay) khi được phát hành vào năm 1999 tại Anh.
Giá game PC thời đó rất đắt, ngay cả khi so sánh với tiêu chuẩn hiện tại. Đó là lý do tại sao việc tìm cách tiết kiệm tiền là vô cùng quan trọng, đặc biệt đối với những người vẫn còn đi học và không có nhiều khả năng chi tiêu. Các game thủ phải tận dụng tối đa các dịp sinh nhật, quà tặng hoặc tìm kiếm các lựa chọn chơi game miễn phí.
Các Phương Pháp Tiết Kiệm Chi Phí Chơi Game PC Nổi Bật
“Mod” Miễn Phí – Nguồn Giải Trí Bất Tận
Các bản sửa đổi game, hay còn gọi là “mod”, vẫn là một trong những điểm tuyệt vời nhất của PC gaming (và giờ đây chúng đã xuất hiện cả trên các hệ máy console). Mod có thể là những thay đổi nhỏ ảnh hưởng đến hành vi game hoặc thay đổi mô hình nhân vật, cho đến những bản “chuyển đổi toàn diện” (total conversion) hay thậm chí là các tựa game độc lập.
Điều tuyệt vời nhất về mod là chúng (thường) hoàn toàn miễn phí, và đây chính là yếu tố đã tạo nên sức sống cho một số tựa game nổi tiếng nhất mọi thời đại trong quá khứ. Counter-Strike ban đầu chỉ là một bản mod multiplayer total conversion miễn phí cho Half-Life gốc, bắt đầu gây tiếng vang vào khoảng đầu thiên niên kỷ mới trước khi ra mắt phiên bản 1.0, sau đó là bản bán lẻ dưới dạng Counter-Strike: Condition Zero, và cuối cùng là phiên bản 1.6 được phát hành cùng thời điểm với Steam client.
Hình ảnh từ tựa game Counter-Strike 1.6, một mod đình đám của Half-Life
Counter-Strike và Day of Defeat là những tựa game yêu thích của tác giả, và sau này còn chuyển sang các biến thể Source trong những ngày đầu của Steam. Team Fortress Classic là một tựa game phong cách chiếm cờ khác cùng thời cũng có một lượng người hâm mộ trung thành. Nhưng còn vô số mod non trẻ khác đã được tạo ra, duy trì và phát hành hoàn toàn miễn phí.
Trong số đó có những mod kỳ lạ như Science and Industry, một trò chơi đơn giản về việc bảo vệ tài sản (các nhà khoa học) trong chế độ deathmatch hai đội; Natural Selection, đưa người chơi vào cuộc chiến giữa lính thủy đánh bộ và người ngoài hành tinh trên những bản đồ multiplayer tuyệt vời nhất; và Action Half-Life, mô phỏng các cuộc chiến thường thấy trong phim hành động.
Ngay cả sau khi Steam xuất hiện, các mod như Source Forts (một kiệt tác xây dựng pháo đài), Insurgency (một game bắn súng mô phỏng quân sự mà giờ đây đã trở thành một thương hiệu độc lập), và Garry’s Mod (một hiện tượng văn hóa meme) đã chiếm rất nhiều thời gian của tác giả. Và chúng không tốn một xu nào. Mod là một trong những cách tốt nhất để khai thác thêm giá trị từ những tựa game bạn đã sở hữu.
Mặc dù các mod miễn phí vẫn tồn tại, ngành game hiện đã phổ biến hơn rất nhiều so với trước đây. Sự trỗi dậy của các game indie giúp việc tạo game từ đầu và kiếm tiền từ chúng trở nên khả thi hơn bao giờ hết, một chiến lược có thể mang lại lợi nhuận nhưng khó để bắt chước. Việc mod game ở quy mô lớn chắc chắn vẫn còn tồn tại, với các dự án như Fallout: London và Skyblivion chứng minh những gì vẫn có thể thực hiện được, nhưng giống như internet nói chung, cảnh modding không còn cảm giác như “Miền Tây hoang dã” nữa.
Đặt Hàng Qua Thư – Mua Sắm Từ Tạp Chí
Mặc dù internet trở nên phổ biến vào năm 1995 và phát triển nhanh chóng trong suốt cuối những năm 90 và đầu những năm 2000, không phải ai cũng tham gia vào xu hướng mua sắm trực tuyến. Đối với nhiều người, đặt hàng qua thư vẫn là lựa chọn hàng đầu cho đến giữa những năm 2000 (cũng như việc đặt hàng qua điện thoại bằng thẻ tín dụng).
Bộ sưu tập các tựa game PC kinh điển được đóng gói trong hộp lớn
Ẩn mình ở cuối các tạp chí game là quảng cáo của những nhà bán lẻ cắt giảm giá so với các cửa hàng truyền thống. Phí vận chuyển thường rất thấp, cho phép bạn mua nhiều game cùng lúc mà vẫn tiết kiệm được tiền so với việc mua trực tiếp từ các chuỗi cửa hàng. Các nhà bán lẻ chỉ nhận đặt hàng qua thư, và sau này là chỉ bán hàng trực tuyến, là nguồn tốt nhất để mua các bản phát hành mới với giá rẻ hơn.
Tác giả nhớ lại việc mua game bằng phương pháp này từ đầu những năm 90, khi đó, sẽ cắt phiếu đặt hàng từ các tạp chí Amiga Power hoặc The One, nhờ bố viết séc, và kiên nhẫn chờ 7-14 ngày làm việc để game được giao đến. Đây là cách tác giả sở hữu các tựa game PC như Carmageddon và Worms Armageddon.
Các Cửa Hàng Bán Lẻ Game – Đặc Biệt Là Độc Lập
Video game thực sự trở nên phổ biến vào những năm 90, với sự thành công của các máy chơi game như Game Boy và sau đó là PlayStation của Sony. Kết quả là, nhiều nhà bán lẻ đã tham gia vào thị trường này. Đây thường là những nơi bạn có thể mua nhạc hoặc các thiết bị điện tử, nhưng đôi khi các cửa hàng chuyên biệt về game cũng xuất hiện.
Các cửa hàng độc lập hầu như luôn là lựa chọn tốt hơn vì họ có số lượng game khổng lồ cho nhiều nền tảng đa dạng. Một thị trấn gần nơi tác giả sống có một cửa hàng như vậy, và tác giả có những ký ức đẹp về việc đi qua khu vực Sega Genesis và Game Boy để xuống tầng hầm PC gaming, một căn phòng bụi bặm chứa đầy những hộp game quá khổ và các thùng đựng những gì mà ngày nay chúng ta gọi là “shovelware”.
Kệ trưng bày các hộp game PC lớn tại một cửa hàng bán lẻ game độc lập
Các bản phát hành mới toanh và các bản sao đã qua sử dụng nhẹ nhàng được bày bán trên kệ. Tác giả nhớ đã mang về những tựa game mà mình đã chơi đến “mòn đĩa” như Colin McRae’s Rally và Need for Speed II. Có lần, tác giả đã quay lại cửa hàng với một bản Driver mà đã năn nỉ bố mẹ mua cho, vì nó không khởi động được trên PC của mình, và đổi lấy Unreal Tournament hoạt động trơn tru nhờ Epic đã tích hợp bộ dựng hình bằng phần mềm.
Những ngày này thực sự mang lại cảm giác của “thời vàng son”, nhưng phần lớn là do sự hoài niệm. Chắc chắn rằng một chuyến lái xe 45 phút và giá game những năm 2000 không thể cạnh tranh với sự tiện lợi, đa dạng lựa chọn game và các ưu đãi mà bạn sẽ tìm thấy trên Steam trong kỷ nguyên hiện đại.
Shareware – Phiên Bản Giới Hạn, Giải Trí Không Giới Hạn
Shareware được phát triển như một giải pháp chống vi phạm bản quyền phần mềm vào những năm 80, nhưng hiện tượng này thực sự phát triển mạnh mẽ trong giới game thủ một thập kỷ sau đó với sự ra đời của các tựa game như DOOM của id Software. Thay vì ngăn cản mọi người sao chép sản phẩm của mình, id đã khuyến khích hành vi này bằng cách phân phối các phiên bản shareware của game, chỉ bao gồm một trong bốn tập đầu tiên. Để tiếp tục chơi, bạn sẽ phải mua phiên bản đầy đủ đã đăng ký.
Tác giả còn nhớ rất rõ khi tìm thấy một kho tàng shareware trên đĩa CD của Duke Nukem 3D, giúp khám phá và chơi các phiên bản giới hạn của Rise of the Triad, các tựa game Duke Nukem 2D gốc, Whacky Wheels, và các tác phẩm kinh điển khác của Apogee. Mặc dù không thể mua những tựa game này vào thời điểm đó vì còn nhỏ, chúng vẫn mang lại rất nhiều niềm vui và đến nay vẫn thú vị để chơi lại.
Vào thời điểm đó, việc truyền tay các đĩa mềm và đĩa CD chứa các phiên bản shareware của game là khá bình thường. Điều tương tự cũng xảy ra với các phiên bản dùng thử của phần mềm như PaintShop Pro, Adobe Photoshop và Macromedia Flash.
Mua Bán & Trao Đổi Game Với Bạn Bè
Những người ủng hộ phương tiện vật lý sẽ là người đầu tiên nói với bạn rằng khả năng làm bất cứ điều gì bạn muốn với một tựa game mà bạn sở hữu quan trọng hơn bao giờ hết. Mặc dù PC gaming đã trở nên độc quyền kỹ thuật số, tính mở của nền tảng nói chung có nghĩa là điều này không phải là một vấn đề lớn. Tuy nhiên, một điều mà Steam không hỗ trợ là việc trao đổi game giữa người dùng.
Như video hướng dẫn sử dụng game đã qua sử dụng nổi tiếng của PlayStation của Sony đã minh họa, việc chia sẻ game vật lý dễ dàng như việc đưa một bản sao từ người này sang người khác. Mặc dù bạn có thể chia sẻ thư viện game Steam của mình với người khác thông qua tính năng Steam Family Sharing, bạn không thể trực tiếp bán một tựa game mà mình không thích hoặc đã chán để có tiền mua game khác.
Minh họa Steam Family Sharing cho phép chia sẻ thư viện game giữa những người dùng
Tác giả từng mượn các game PC như Dark Forces II: Jedi Knight, Medal of Honor: Allied Assault và MDK và cho bạn bè mượn các bản sao game của mình. Tuy nhiên, việc bán lại cũng luôn là một lựa chọn. Thành công lớn nhất là khi tác giả mua được một bản Mafia còn nguyên vẹn với giá 10 bảng Anh ngay sau khi phát hành từ một người bạn không thích tựa game này. Đó là một khoản tiền lớn đối với tác giả khi mới 15 tuổi, nhưng đó là mức giảm giá 75% so với giá gốc.
Đĩa Demo – Cánh Cửa Đến Thế Giới Game Mới
Tiết kiệm tiền và mua game giá rẻ không nhất thiết là cùng một khái niệm. Một điều may mắn mà tác giả được hưởng khi lớn lên là việc đăng ký mua tạp chí game yêu thích của mình (tạp chí PC Zone của Anh). Một lợi ích kèm theo là việc có thêm một đĩa demo mỗi tháng, đây là một cửa sổ nhìn vào thế giới của các bản phát hành mới vào thời điểm việc tải xuống các bản demo này là không khả thi.
Mặc dù các bản demo game đang có một sự trở lại nhẹ, chúng có lẽ sẽ không bao giờ đạt được đỉnh cao như cuối những năm 90 và đầu những năm 2000. Điều này không chỉ mang lại cho bạn một thứ gì đó mới để chơi mỗi tháng, mà còn là một cách tuyệt vời để biết liệu một tựa game có chạy được trên phần cứng của bạn hay không và liệu nó có hay không.
Đây là cách tác giả biết rằng Unreal Tournament có thể chơi được, ngay cả khi thông qua kết xuất phần mềm. Những chiếc đĩa này đã giúp khám phá những tựa game kỳ lạ mà nếu không, có lẽ đã bỏ lỡ, như Shogun: Mobile Armor Division của Monolith. Đôi khi bạn còn nhận được những trải nghiệm độc lập, như bản demo Half-Life: Uplink nổi tiếng, vốn là một tập phim hoàn chỉnh.
Kết Luận
Nhìn lại một thời kỳ đã qua là điều thú vị, nhưng điều quan trọng là chúng ta cũng phải nhận ra những điều tuyệt vời mà chúng ta đang có hiện nay. Ngay cả khi giá game mới đang tiệm cận mức 80 USD, vẫn có rất nhiều cách để bạn có thể tiết kiệm tiền khi mua game trong thời đại kỹ thuật số. Từ những bản mod miễn phí, việc săn lùng game qua thư, cho đến trải nghiệm tại các cửa hàng game độc lập hay niềm vui từ những chiếc đĩa shareware và demo, mỗi phương pháp đều là một phần không thể thiếu trong lịch sử phát triển của PC gaming.
Giao diện ban đầu của Steam vào những ngày đầu ra mắt (2003)
Steam đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta mua và trải nghiệm game, mang lại sự tiện lợi, đa dạng và khả năng tiếp cận mà các game thủ thế hệ trước chỉ có thể mơ ước. Dù cảm giác hoài niệm về việc cầm trên tay một chiếc hộp game lớn hay trao đổi đĩa với bạn bè là không thể thay thế, nhưng sự phát triển của công nghệ đã mở ra những chân trời mới cho việc thưởng thức game. Hãy chia sẻ với trithuccongnghe.net những kỷ niệm về việc chơi game thời “tiền Steam” của bạn trong phần bình luận bên dưới nhé!
