Lớn lên trong một gia đình mà TV luôn bật, tôi từng không muốn ngôi nhà của mình sau này cũng như vậy. Thế nhưng, tôi lại dần trượt vào thói quen sử dụng tai nghe theo một cách có lẽ còn tệ hơn. Đã đến lúc cần có một sự thay đổi trong cách chúng ta tiêu thụ nội dung số, đặc biệt là với podcast và audiobook, để bảo vệ khả năng tư duy và sự tĩnh lặng bên trong mỗi người.
Podcast – Thú Vui Không Hồi Kết
Điện thoại thông minh đã giúp việc nghe nội dung trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết, bất kể chúng ta đang ở đâu. Dù smartphone không phải công nghệ đầu tiên làm được điều này – chúng thay thế các máy nghe nhạc MP3 mà thế hệ tôi từng dùng để “khóa chặt” thế giới bên ngoài trên xe buýt đến trường. Và trước đó nữa, máy nghe nhạc MP3 đã soán ngôi các máy CD và cassette.
Trước đây, trừ khi bạn mang theo một chiếc radio xách tay, việc nghe nhạc bị giới hạn rất nhiều. Chúng ta chỉ có thể mua một số lượng album nhất định hoặc mang theo một vài cuộn băng cassette. Nhưng giờ đây, với điện thoại, tôi đã trở nên khá nghiện podcast. Bất cứ khi nào tôi không tập trung suy nghĩ về điều gì đó hoặc đang không trò chuyện, tôi lại cảm thấy thôi thúc phải bật một tập podcast và cố gắng nghe hết danh sách chờ. Tuy nhiên, điều này dường như bất khả thi. Bản chất của podcast là khi tất cả các tập đã phát xong, một tập khác lại sắp ra mắt. Khi một kênh trống, lại có một kênh khác hấp dẫn không kém. Nguồn cung là vô tận, và chiếc điện thoại có thể truyền tải tất cả.
Kết quả là, podcast đã trở thành một dạng “bảo vệ màn hình tinh thần”. Chúng chiếm lĩnh bộ não của tôi khi tôi không chủ động sử dụng nó để làm việc khác. Đó là điều đầu tiên tôi nghĩ đến để tìm kiếm, ngay cả khi tôi đang đánh giá một chiếc điện thoại tối giản.
Điện thoại tối giản (Minimal Phone) đang phát một tập podcast, minh họa sự phổ biến của podcast trong cuộc sống hàng ngày.
Audiobook Cũng Không Khá Hơn
Đôi khi, khi cảm thấy quá mệt mỏi với những podcast mình đã chọn lọc, tôi quyết định thử nghe audiobook thay thế. Nhưng chúng không phải là giải pháp như tôi mong đợi.
Chắc chắn chúng khác biệt. Audiobook thường dài hơn rất nhiều. Một cuốn sách tương đương với toàn bộ một kênh podcast. Tôi có thể dành hàng giờ đắm mình vào một giọng đọc và một câu chuyện duy nhất.
Tuy nhiên, cuối cùng, tôi vẫn trải qua một ngày với ai đó liên tục nói trong tai mình. Thường thì tôi thấy sự thôi thúc còn tệ hơn. Khi thực sự đắm chìm vào một cuốn sách, rất khó để dừng lại. Tôi có thể dành nửa ngày lắng nghe mọi khoảnh khắc có thể để biết chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo.
Giảm Bớt Siêu Kích Thích: Lắng Nghe Chính Mình
Với việc lắng nghe liên tục này, suy nghĩ của tôi bị thay thế bằng suy nghĩ của người khác. Tôi không còn được trải nghiệm sự tĩnh lặng sâu sắc cần thiết để kết nối với cảm xúc và những suy nghĩ của riêng mình. Thay vì cảm nhận những gì nảy sinh bên trong và xem tôi có thể được thúc đẩy để tạo ra điều gì dựa trên trải nghiệm cá nhân về thế giới, tôi liên tục để bản thân bị “lập trình” bởi người khác.
Giao diện ứng dụng AntennaPod trên Samsung Galaxy Z Fold 6 hiển thị danh sách các kênh podcast đã đăng ký, phản ánh sự dễ dàng truy cập nội dung âm thanh.
Thật buồn cười khi từ “lập trình” lại mang ý nghĩa khác biệt đến vậy ngày nay. Bị người khác lập trình nghe có vẻ hiểm độc, như thể chúng ta đang cho phép mình chạy mã của người khác. Thế nhưng, các phương tiện truyền thông cũ từng rõ ràng hơn về điều này. Chúng ta cầm cuốn hướng dẫn TV và thấy “chương trình TV” cho tuần tới.
Kết quả vẫn như vậy. Truyền thông đại chúng cho chúng ta biết phải suy nghĩ gì, hoặc nghĩ về điều gì, và không khuyến khích chúng ta rời xa đủ lâu để thực sự tự suy nghĩ. Chúng ta đang sống trong một thế giới bị siêu kích thích.
Học Lại Cách Lắng Nghe Bản Thân
Mặc dù việc học hỏi thông tin mới là rất giá trị, nhưng hầu hết chúng ta đang phải chịu đựng quá nhiều thông tin chứ không phải quá ít – và phần lớn thông tin đó lại không có chất lượng cao. Tôi đã tự mình “ngốn” đồ ăn vặt và tự hỏi tại sao lại cảm thấy mệt mỏi. Mặc dù tôi rất thích podcast và cảm thấy thực tế khi nghe chúng trong lúc làm các việc khác, nhưng tôi cảm thấy tệ hơn vào những ngày mình nghe nhiều giờ podcast (điều này rất dễ xảy ra khi hầu hết các kênh yêu thích của tôi đều dài hơn một giờ).
Hiện tại, tôi đã xóa ứng dụng podcast khỏi điện thoại. Quyết định này không hề dễ dàng. Có những podcast chứa đựng các cuộc trò chuyện thực sự lay động tôi, làm thay đổi quan điểm của tôi về thế giới. Tuy nhiên, ngay cả với những kênh này, không có gì đảm bảo mỗi tập sẽ có tác dụng như vậy, và phải mất hàng giờ để tìm hiểu. Nhiều trong số đó cũng cung cấp bản ghi chép.
Thay vào đó, nếu cảm thấy cần phải bật gì đó, tôi bắt đầu nghe nhiều nhạc không lời hơn. Tôi yêu nhạc neo-classical, và tôi cũng có một sự say mê đặc biệt với Lo-Fi Girl. Đây có thể cũng là một dạng “thuốc”, nhưng nó mang lại cảm giác lành mạnh hơn.
Hình ảnh minh họa một người trẻ đeo tai nghe giữa bối cảnh thành phố, tượng trưng cho việc tìm kiếm sự tĩnh lặng và âm nhạc không lời để tập trung trong môi trường số.
Tôi thấy âm nhạc này thay đổi cảm xúc của mình mà không cản trở khả năng suy nghĩ, suy ngẫm hay đơn giản là nhận thức. Nó cũng ít gây khó chịu hơn rất nhiều khi tôi quyết định không bật gì cả và lắng nghe âm thanh xung quanh của ngôi nhà và vô vàn âm thanh của thế giới bên ngoài. Và vì tôi thích mua các tệp MP3, nên cũng có một điểm mà âm nhạc sẽ kết thúc.
Tôi không biết bạn thì sao, nhưng tôi đang dần mệt mỏi với tất cả những tiếng ồn này. Tôi đã mệt mỏi nhiều năm rồi, nhưng vẫn cứ nghe podcast như thể không bao giờ là đủ. Sự thật là, tôi hoàn toàn có thể dừng lại. Đã đến lúc lắng nghe chính mình suy nghĩ. Và nếu đủ tĩnh lặng, có lẽ tôi sẽ còn nhận ra điều gì đang hiện hữu khi những suy nghĩ không ngừng nghỉ dừng lại.
