Tôi đã sử dụng NixOS được vài tháng và thực sự yêu thích những gì hệ điều hành này mang lại. Tuy nhiên, “đường cong học tập” của nó thực sự là một vách đá dựng đứng. Ngay cả sau nhiều tháng, tôi vẫn phải dành thời gian để tìm hiểu những kiến thức cơ bản nhất. Ban đầu, tôi không quá bận tâm, cho đến khi nhận ra mình còn có những việc khác cần làm trong cuộc sống, như thử nghiệm một distro còn kém ổn định hơn chẳng hạn. Nói đùa sang một bên, tôi thực sự đang tìm kiếm một giải pháp thay thế NixOS, và những lý do không chỉ giới hạn ở mức độ khó học của nó.
Đường cong học tập “dốc đứng”: Thách thức ngay cả với chuyên gia Linux
Ngay cả khi bạn là người dùng Linux dày dạn kinh nghiệm
NixOS không phải là một bản phân phối Linux thông thường. Nó giới thiệu một cách tiếp cận hoàn toàn khác biệt, có thể khiến bạn choáng ngợp nếu không có kiến thức chuyên sâu về kỹ thuật. Việc cấu hình được thực hiện thông qua ngôn ngữ Nix, một hệ thống khai báo (declarative) và hướng chức năng (functional). Điều này có nghĩa là bạn phải định nghĩa toàn bộ hệ thống của mình bằng mã thay vì sử dụng các công cụ quen thuộc hoặc các lệnh một lần. Để đạt được một thiết lập NixOS ổn định và có thể tái tạo, bạn cần hiểu rõ thiết kế của Nix và quản lý hệ thống một cách khai báo, thay vì chỉ đơn giản là chạy lệnh cài đặt gói như trên Ubuntu hoặc Fedora.
Hướng dẫn sử dụng NixOS chi tiết nhưng phức tạp với các cấu hình khai báo
Bản thân tôi là một người dùng Linux khá có kinh nghiệm, và đôi khi vẫn phải vật lộn với NixOS. Tôi sẽ không khuyến nghị NixOS cho những người dùng không có kinh nghiệm Linux hoặc lập trình từ trước, trừ khi họ có rất nhiều thời gian rảnh rỗi.
Các tác vụ tưởng chừng đơn giản trên Ubuntu, như cài đặt một gói hay chỉnh sửa một file cấu hình, có thể yêu cầu bạn phải viết hoặc sửa đổi các biểu thức Nix và xây dựng lại hệ thống. Sự phức tạp này càng trở nên rõ ràng khi mọi thứ đi sai hướng. Hệ thống module độc đáo của NixOS có thể tạo ra các thông báo lỗi khó hiểu, không rõ ràng. Bạn có thể thấy những lỗi mơ hồ, như vấn đề “infinite recursion”, mà không có bất kỳ gợi ý rõ ràng nào về nguyên nhân hoặc cách khắc phục.
Tất cả những điều này đồng nghĩa với việc bạn sẽ phải đầu tư một lượng thời gian đáng kể để học các khái niệm của NixOS ngay từ đầu, nhiều hơn rất nhiều so với các bản phân phối thân thiện với người dùng như Ubuntu hay Linux Mint. Tôi đã từng sử dụng Arch Linux, và độ khó của nó chủ yếu giới hạn ở phần cài đặt ban đầu. Với NixOS, toàn bộ quy trình làm việc của bạn đều khác biệt, đòi hỏi sự học hỏi và nỗ lực liên tục.
Trải nghiệm người dùng không hề thân thiện cho việc sử dụng hàng ngày
Cần thời gian để làm quen
Ngoài đường cong học tập dốc, NixOS có thể cảm thấy phức tạp cho việc sử dụng hàng ngày. Hệ thống yêu cầu bạn quản lý gần như mọi thứ thông qua các file cấu hình dạng văn bản và các công cụ dòng lệnh. Không giống như Ubuntu hay Fedora, những distro cung cấp cài đặt đồ họa trực quan và cấu hình tự động cho nhiều tác vụ, NixOS đặt trách nhiệm lên bạn trong việc duy trì hệ thống thông qua một file configuration.nix hoặc flake duy nhất. Cá nhân tôi không quá bận tâm về điều này, nhưng đối với việc sử dụng hàng ngày và mục đích của tôi, nó thực sự không hợp lý.
Ví dụ, cài đặt một driver mới hoặc kích hoạt một dịch vụ hệ thống trên NixOS đòi hỏi bạn phải chỉnh sửa file cấu hình bằng cú pháp Nix và xây dựng lại hệ điều hành. Trên Ubuntu, bạn có thể chỉ cần nhấp “Kích hoạt” trong trình quản lý driver hoặc chạy một lệnh cài đặt “apt” đơn giản.
Trong nhiều trường hợp, các tùy chọn được công bố trong các file cấu hình của NixOS không bao gồm mọi cài đặt của phần mềm cơ bản. Điều này khiến bạn không chắc chắn làm thế nào để điều chỉnh những thứ không được tài liệu hóa rõ ràng. Mặc dù các dự án cộng đồng đã cố gắng tạo ra các công cụ đồ họa, như một trung tâm phần mềm Nix hoặc trình chỉnh sửa cấu hình, nhưng chúng vẫn còn hạn chế về chức năng và thường xuyên bị chậm trễ trong việc cập nhật.
Cài đặt và quản lý phần mềm: Một “cơn ác mộng” ngoài kho Nix
Mặc dù trình quản lý gói Nix có kho phần mềm khổng lồ
Việc quản lý phần mềm trong NixOS khác biệt rất nhiều so với các trình quản lý gói tiêu chuẩn trên Debian, Ubuntu, Fedora hay Arch, và điều này có thể gây ra nhiều vấn đề. NixOS sử dụng trình quản lý gói Nix với một Nix store được cô lập, và mặc dù nó cung cấp một bộ sưu tập gói khổng lồ, việc cài đặt phần mềm bên ngoài mô hình đó có thể rất khó khăn. Bạn thường không thể chỉ cần tải xuống và chạy một trình cài đặt .deb hoặc sử dụng PPA như trên Ubuntu.
Nếu một ứng dụng không có sẵn trong kho lưu trữ của NixOS, bạn có thể phải viết một biểu thức Nix tùy chỉnh hoặc sử dụng các giải pháp phức tạp. Điều này khác xa so với cài đặt một cú nhấp chuột mà nhiều người dùng mong đợi. Ngay cả việc sử dụng các công cụ gói ngôn ngữ cụ thể hoặc trình cài đặt bên ngoài cũng có thể gặp lỗi trong môi trường sandbox của Nix. Ví dụ, các môi trường ảo Python tiêu chuẩn và pip thường không hoạt động chính xác trên NixOS, về cơ bản làm tê liệt quy trình làm việc Python thông thường trừ khi bạn chuyển sang các giải pháp đặc thù của Nix.
Các ứng dụng desktop phổ biến cũng có thể đòi hỏi nỗ lực thêm. Cài đặt GIMP với một số tính năng bổ sung như hỗ trợ CUDA trên NixOS có thể buộc bạn phải biên dịch GIMP từ mã nguồn, điều này có thể mất hàng giờ. Trên một distro thông thường, cùng một tính năng sẽ được kích hoạt bằng một gói cài đặt nhanh chóng. Cũng có báo cáo về các ứng dụng đồ họa không tự động nhận diện theme hoặc icon, do sự cô lập nghiêm ngặt của các gói trong NixOS. Điều này có nghĩa là bạn thường phải cấu hình thủ công các cài đặt này để có được giao diện desktop như mong muốn.
Rào cản tương thích phần cứng: Ngay cả những thứ cơ bản cũng đòi hỏi nỗ lực
Ngay cả phần cứng cơ bản cũng cần nhiều công sức để thiết lập
Một lý do khác khiến bạn có thể ngần ngại với NixOS là vấn đề tương thích và thiết lập phần cứng. Các bản phân phối desktop phổ biến như Ubuntu, Linux Mint, Pop!_OS và Fedora đã nỗ lực đáng kể để hoạt động tốt “out of the box” trên phần cứng thông dụng. Chúng thường bao gồm các driver độc quyền, trình cài đặt driver tiện lợi và firmware cho Wi-Fi, GPU, máy in và nhiều thứ khác, do đó bạn hiếm khi cần phải điều chỉnh bất cứ điều gì để phần cứng của mình hoạt động.
Môi trường desktop KDE Plasma trên hệ điều hành NixOS cho người dùng Linux
Ngược lại, NixOS có thể yêu cầu nhiều sự can thiệp thủ công hơn. Ví dụ, nếu bạn có card đồ họa NVIDIA hoặc AMD, NixOS sẽ không tự động nhắc bạn cài đặt driver. Thay vào đó, bạn phải biết tùy chọn cấu hình nào cần kích hoạt và xây dựng lại hệ thống của mình để driver NVIDIA hoạt động. Chẳng hạn, bạn có thể có một laptop với GPU lai AMD/NVIDIA và yêu cầu cấu hình thủ công việc chuyển đổi GPU bằng cách làm theo hướng dẫn từ wiki của NixOS. Ngay cả khi đó, đồ họa vẫn chạy kém hiệu quả hơn so với một distro truyền thống như Debian.
Ngay cả các thành phần cơ bản như Wi-Fi hoặc cử chỉ touchpad cũng có thể yêu cầu bạn chỉnh sửa cấu hình NixOS hoặc kích hoạt các module do cộng đồng duy trì nếu chúng không hoạt động mặc định. NixOS có cung cấp một bộ sưu tập các module dành riêng cho phần cứng trong kho nixos-hardware để giải quyết các thiết bị “khó tính”, nhưng bạn sẽ phải tự mình khám phá và áp dụng các giải pháp đó.
Tôi biết mình đang dấn thân vào điều gì khi bắt đầu dual-boot NixOS cùng với Windows, nhưng tôi đã nhận ra rằng Ubuntu là một distro tốt hơn cho việc sử dụng hàng ngày. Nếu bạn không thích Ubuntu, bạn có thể thử một trong năm bản phân phối Linux này hoạt động tốt ngay cả trên phần cứng kém mạnh mẽ hơn. Tôi tin rằng việc tìm kiếm một giải pháp thay thế phù hợp với nhu cầu và kinh nghiệm cá nhân là hoàn toàn cần thiết.
Bạn có cùng suy nghĩ với tôi không? Bạn đã bao giờ cân nhắc thay đổi distro Linux vì những lý do tương tự? Hãy chia sẻ ý kiến và kinh nghiệm của bạn trong phần bình luận bên dưới nhé!